Şu varoluşta bir ben varım, bir de allah var. ikimizden başkası yok; asla da var olmadı. diğer tüm insanlar, canlı cansız tüm varlıklar, karşı karşıya kaldığım tüm olaylar allah’ın benimle konuşmasından ibaretler. itikadımca her bir varlık onun bir kelimesidir.
sıkıntılı bir olay mı başıma geldi? acaba rabbim neden bana gazap etti ve bu can sıkıcı durumla beni karşı karşıya bıraktı?
mutluluk mu yaşadım? rabbim beni ödüllendirdi…
savaşlar, acılar, ölümler mi görüş alanıma girdi? rabbim bana külli bir ders veriyor. ilk başta çok canımı yakan bu olaylar, işin iç yüzüne vakıf olunca, birer öğretim materyaline dönüşüyor. rahman ve rahimden daha merhametli olduğumu iddia etmemeli ve o hadiseyi yarattığı için allah’ı itham etmemeliyim. olayı çok boyutlu olarak görebilseydim, allah’ın her fiilinin bir yönü itibariyle mutlaka rahmet icabı olduğunu anlayacaktım.
birini mi sevdim? o rabbimin bana bir cemal tecellisidir. onu sevmekle aynı anda allah’ı sevmiş oluyorum. varlığın tamamı bu şekilde esma tecellisi olduğu için gerçekte her sevdiğim şey, allah’ı sevmenin aynı oluyor.
allah’ım, eşyanın hicabındasın!
sensin suda, kuşta, telde ses veren.
nice hasret varsa gıyabındasın;
aynalarda sensin seni gösteren…
(nfk)
bir insan geldi bana doğruları anlattı. o insan dahi bir esma terkibi ve tecellisi olduğundan, gerçekte bana doğruları anlatan hâdî olan allah’tır.
doğruyu bilen bir insanı rehberim mi kabul ettim? evet, ama gerçekte o insan mürşid-i hakiki olan allah’ın cüzi bir görünümünden ibaret. gerçekte bana o isim ve resim altında yol gösteren ancak allah’tır.
tevhid iddiasıyla ortaya çıkan pek çok kimse, genelde bu noktada feci çuvallar; çünkü insanı ve mahlukatı ayrıca görüp ve dışarda bırakıp, “yalnızca allah’a kulluk etmek” davası güderler. halbuki soyut olarak allah’a kulluk bir anlam ifade etmez. teşbih hakikatini (ilahi isimlerin alemde belirmesini) hiçe sayarak yahudi tipi bir sapmaya uğrarlar ve tevhidin bir kanadını kırarlar. yalnıca teşbih’e yanaşıp, tenzih (allah’ın alemdeki belirimiyle kayıt altına alınamayacağı) hakikatini boşvermek ise hristiyanlık türü bir sapmaya götürür. bir cihetten, fatiha suresinin sonunda işlenen iki sapma bunlardır.
allah her işini sebepler zincirini kurarak yapar; hakîm ismi bunu gerektirir; ancak sebeplerin bizatihi tesiri yoktur. insanların ezici çoğunluğu allah’ı görmez, sebepleri görür. çok çalıştığında para kazandığını zanneder. gerçekte ise çalışmasını yani fiili duasını kabul eden allah ona gereken karşılığı vermektedir. eğer o kimse allah’tan gafil ise, kazandığı şeyler aleyhine olur ve daha çok sebepler çamuruna batar. eğer allah’ın o kuluna bir rahmet nazarı varsa, uyanık hale geçinceye kadar kimi durumlarda onu mahrum kılabilir ki, nimete erdikçe sapmasın.
hırsızlar, sapıklar, caniler, katiller, düşmanlar vb. dahi allah’ın gazabının bir ifadesidir ve kendi kendilerine iş göremezler. onları dahi sevk ve idare eden ancak allah’tır. bu negatif manalarla karşılaşmayı hak edenlere onları gönderir. dolayısıyla hırsızdan, katilden korkmak yersizdir; ancak allah’tan korkmak gerekir. allah’la olan ilişkimize çeki düzen vermeli ve sık sık istiğfar etmeliyiz ki, allah bize gazap kelimeleri (hırsızlar, caniler) ile hitap etmesin.
ve son olarak da şunu belirtelim ki iş yanlış noktalara varmasın: allah’tan korkmaktan kasıt, evrende işleyen düzen gereği, bir kimsenin düşünce, niyet, söz ve fiillerinin mutlaka ona geri dönüşü olacağını bilmektir. tek bir kötü sözün veya niyetin bile bize mutlaka geri dönüşü ve sonuçları olacağının farkında olmaktır.
