Hakikat yolunda terbiye gören kişiden en son ayrılan hastalığın “baş olma sevdası” olduğu belirtilir klasik tasavvufi eserlerde.
bu öyle bir hastalıktır ki, ateşi su olarak gösterir insana. binlerce, milyonlarca insanın kahrını çekmek normalde aklı başında hiç kimsenin kabul edebileceği bir iş değildir. ancak baş olmanın, büyük olmanın verdiği ilahlık hazzı, o eziyeti ve kahrı kişinin gözüne göstermemektedir.
büyüklük, üstünlük, ilahlık iddiası egonun en temel özelliğidir. bu özellik ona babası iblisten tevarüs etmiştir. bu nedenle iblisin oğulları dünyada hep büyüklük, ihtişam, üst olma, üstün olma, baş olma, başkan olma peşinde koşar dururlar.
ademin oğulları ise toprak gibi mütevazidirler. onların asla baş olma, üstün olma, muhteşem olma gibi bir dertleri yoktur. sade hayatlarından gayet memnundurlar. zira dünyaya gelmekten gaye, mârifetullah(allah’ı bilme ve tanıma) tahsilidir. bu da en iyi, sade bir hayatın içinde başarılır. şöhret, debdebe ve ihtişam hak ve hakikat yolunda kişiye engel olur; çünkü onlar egoyu şişirir; yani kişinin şeytanını güçlendirir. ayrıca onu diğer insanların haset oklarının hedefi yapar. böylece haset ve nazardan kişinin maddi ve manevi sağlığı bozulur. kişi insanlarla ve dünyanın dertleri ile uğraşmaktan bitap düşer. hak yolunda çalışma yapacak vakit bile bulamaz olur.
bu durumda belki aklınıza şöyle bir soru gelecektir: “madem insanların başına hep nefsani insanlar geçmek istiyor; iyi insanlar ise bu işten el çekiyorlar; o halde toplumun ıslahı nasıl mümkün olacak?”
iyi insanların düsturu asla yöneticiliğe talip olmamaktır. ancak yöneticilik onlara zorunlu olarak verilirse, bu durum müstesnadır. bu tıpkı peygamber efendimizin “bana dünyanızdan üç şey sevdirildi” demesine benzer. peygamber efendimiz “dünyadan” değil, “dünyanızdan” dedi; “sevdim” demedi, “sevdirildi” dedi. zira onun “ene’si” artık “hüve” olmuştur”; yani “ben” dediğinde artık hakkı kasteder şuura ermiştir. onda hükmeden de cüzi benlik değil, artık hakk olmuştur.
toplumsal bilinç tarih içinde evrile kıvrıla akar. nice badirelerden geçe geçe olgunlaşır. gerekli seviyeye ulaştığında ise artık yöneticileri hakk ehlinden olmaya başlar.
kendiliğinden baş olmak, yönetici olmak isteyenler ise düpedüz iblis tayfasıdır. onlara bu konuda yardım edenler, hizmet edenler de minik şeytanlar güruhudur. ham toplumlar, ancak iblis oğullarından yöneticilere müstehaktırlar.
